Fietsmaatjes vergroten de wereld van mensen met een beperking

Jan Burgmeijer is samen met zijn vrouw oprichter van Fietsmaatjes.NL: mensen met een beperking in bewegen, zien of cognitie fietsen met een maatje op een duofiets. ‘We willen onze aanpak verbeteren en goed beschrijven, zodat meer regio’s het omarmen.’ Om de landelijke implementatie een succes te laten zijn, werken ze samen met het Mulier Instituut, Movisie en de Hogeschool Leiden.
Fietsmaatjes.NL bestaat sinds 2012. ‘Ik word heel blij als ik de mensen zie fietsen.’, vertelt Jan. ‘Ze komen in beweging en hun wereld wordt weer iets groter. We zijn begonnen in Warmond, Sassenheim en Voorhout. Steeds meer dorpen uit de omgeving hoorden van Fietsmaatjes.NL en kregen ook interesse. Nu gaat het project zelfs van start in Limburg. Ons doel is om Fietsmaatjes.NL landelijk te implementeren.’

‘Zonder deze subsidie van ZonMw was er geen samenwerking tussen Fietsmaatjes.Nl, het Mulier Instituut, Hogeschool Leiden en Movisie. Samen verbeteren we de implementatie en maken we erkenning mogelijk.’ Jan Burgmeijer
Implementatie
Er zijn nu 23 lokale Fietsmaatjes organisaties, ruim 1000 maatjes en 1300 gasten. Om te groeien naar 60 lokale Fietsmaatjes in 2023, moet de aanpak verder verbeterd en goed beschreven worden zodat het beter vindbaar is en overal een succes wordt. Jan: ‘In januari 2020 heb ik mijn baan als projectmanager bij TNO opgezegd en richt ik me volledig op de implementatie van Fietsmaatjes.NL. Ik werk daarin samen met het Mulier Instituut, Movisie en de Hogeschool Leiden.’
Samenwerking onderzoek en praktijk
Dorine Collard en Kirsten Gutter van het Mulier Instituut hadden al veel ervaring met de interventie Bewegen op Recept. Kirsten: ‘We zijn sinds 2016 betrokken bij de monitoring en evaluatie van Bewegen op Recept. Hierin gaan zorgprofessionals zoals huisartsen en fysiotherapeuten in gesprek met mensen die te weinig bewegen en stimuleren hen om te gaan sporten. In 2017 is er een landelijke kennisdag georganiseerd en veel input opgehaald bij de betrokken professionals. Die ervaringen en kennis vertalen we nu naar Fietsmaatjes.NL.’
‘Jan en zijn vrouw Tekla hebben ons bij de eerste kennismaking behandeld als gast van Fietsmaatjes.NL. Dankzij hun verhalen en door zelf te fietsen, hebben we een goed beeld gekregen van het project. Dat vergemakkelijkt het maken van een vertaalslag van onderzoekskennis naar hun praktijk.’ Kirsten Gutter
Hoe ziet die samenwerking er in de praktijk uit? Jan: ‘We spreken elkaar regelmatig, met Kirsten hebben we gemiddeld elke maand online of telefonisch contact. Zij nemen ons mee in hun aanpak en wij geven daarop feedback. Zo kunnen wij op een systematische manier onze praktijkkennis delen.’ Kirsten vult aan: ‘Ons contact is heel goed! Het is heel fijn om zo een goed beeld van het project te krijgen. Ik weet dat een van de teamleden van Movisie ook coördinator is bij een lokale fietsmaatjes organisatie, dat helpt natuurlijk ook.’
Beoogde resultaten
Dankzij de subsidie van ZonMw werken partijen samen aan de volgende implementatieresultaten:
Erkenning. ‘We willen dat Fietsmaatjes.NL erkend wordt als effectieve sociale interventie. Met deze erkenning kan het project worden opgenomen in de databanken Effectieve sociale interventie (Movisie) en Preventieve gezondheidsinterventies (RIVM, Centrum Gezond Leven). Een erkenning kun je zien als een keurmerk. Het geeft aan dat de interventie aan bepaalde kwaliteitscriteria voldoet en gedegen in elkaar zit.’ Dat is belangrijk volgens Kirsten, ‘want zorgprofessionals hebben een breed scala aan interventies waar ze naar door kunnen verwijzen. Ook voor gemeenten en andere zorginkopers is zo’n keurmerk belangrijk. Sommige gemeenten werken zelfs alleen maar met erkende interventies. Hiermee kan Fietsmaatjes.NL zich onderscheiden.’
Workshop coördinatoren. Kirsten: ‘Aan de hand van gesprekken met een aantal coördinatoren van Fietsmaatjes.NL, onze kennis van Bewegen op Recept en onderzoeksliteratuur hebben we implementatieknelpunten vastgesteld en een workshop voor coördinatoren ontwikkeld.’
Monitor- en evaluatie-instrument. Kirsten onderzoekt of Fietsmaatjes.NL het monitor- en evaluatie-instrument van Bewegen op Recept kan gebruiken. ‘Dit is een matrix die helpt om doelen te formuleren waarop je kunt monitoren en evalueren. Studenten van de Hogeschool Leiden helpen met de implementatie en passen deze nu toe in 2 pilotlocaties. We willen dit evaluatie-instrument, na eventuele aanpassingen, landelijk gaan gebruiken. Dit is belangrijk voor het krijgen van de erkenning, maar ook om bijvoorbeeld jaarlijks de lokale Fietsmaatjes organisaties te kunnen monitoren.’
Praktische implementatie handvatten. Jan: ‘Het Mulier Instituut helpt ons ook om de eerstelijns zorg te betrekken. Zodat zorgprofessionals net als bij Bewegen op Recept geschikte deelnemers doorverwijzen naar Fietsmaatjes.NL. Daarnaast kijken ze, ondersteund met resultaten van wetenschappelijk onderzoek, hoe we de juiste match kunnen maken tussen maatje en gast. Nu doen we dat veelal op gevoel. Je weet nooit hoe dat uitpakt. Soms is er toch geen klik, omdat het maatje teveel praat of te hard fietst.’
Inzicht effecten doelgroep. Ook Movisie is betrokken bij de implementatie. Zij helpen bij het uitvoeren van een procesevaluatie, waarbij gekeken wordt naar de impact op de doelgroep aan de hand van de 6 pilaren van positieve gezondheid. ‘Wij kunnen wel uitleggen wat Fietsmaatjes.NL betekent voor onze gasten, maar onderbouwing van de impact op basis van kwalitatief onderzoek is belangrijk voor de acceptatie van ons project bij financiers zoals de gemeente en fondsen.’, aldus Jan.
Succesfactoren
Wat zijn volgens Jan de succesfactoren voor implementatie van Fietsmaatjes.NL en deze samenwerking?
- Je snapt het concept gelijk als je de twee mensen samen ziet fietsen op een duofiets, gezellig pratend met elkaar en genietend van de omgeving. Dit overtuigt vrijwilligers op nieuwe locaties direct om zich hiervoor in te zetten;
- Een kleine landelijke organisatie die zorgt voor landelijke implementatie. Deze landelijke organisatie verbetert projectmatig de kwaliteit en geeft training en advies aan nieuwe locaties. Door samenwerking met kennisinstellingen kan ze zelf klein en betaalbaar blijven;
- (Online) themabijeenkomsten voor bestaande lokale Fietsmaatjes.NL. Om kennis te delen, zowel vanuit de landelijke organisatie naar lokale als tussen lokale organisaties onderling;
- Een (digitaal) starterspakket met handige documenten als een handboek en tips voor de lokale implementatie. Hiermee worden vrijwilligers op nieuwe locaties goed ondersteund en hoeven zij niet ‘opnieuw het wiel uit te vinden’;
- Goed ingewerkte lokale coördinatoren. Zij bepalen uiteindelijk de kwaliteit van de implementatie;
- Lokale Fietsmaatjes organisaties die zelfstandig en met vrijwilligers kunnen werken. Hierdoor is Fietsmaatjes.NL duurzamer geborgd en zijn de operationele kosten lager. Ze zijn hierdoor ook minder gevoelig voor bezuinigingen bij gemeente.
Kirsten voegt als succesfactor toe:
- De kennisbundeling van 4 betrokken organisaties. Fietsmaatjes.NL vanuit de praktijk, Movisie met kennis van interventies, studenten van de Hogeschool Leiden in de uitvoering en het Mulier Instituut met kennis vanuit Bewegen op Recept en onderzoek.
Toekomstbestendig
Kirsten en Jan hebben regelmatig contact en zijn erg blij met de samenwerking. ‘We leren van elkaar’, zegt Kirsten. ‘Bij Bewegen op Recept willen we nu ook kijken of mensen zich, zonder tussenkomst van de eerstelijnszorg, kunnen aanmelden. Maar we gaan er nu eerst voor zorgen dat Fietsmaatjes.NL erkend wordt en landelijk geïmplementeerd. We kijken wat dat betreft uit naar een toekomstbestendige samenwerking met Fietsmaatjes.NL.’
Gast Gerard van Leeuwen
De vrouw van Gerard van Leeuwen, 87 jaar, was in 2012 de allereerste gast van Fietsmaatjes. ‘Als zij ging fietsen, dan hielp ik haar met bijvoorbeeld op- en afstappen. Opeens dacht ik, waarom zou ik niet meedoen? Fietsen deed ik allang niet meer vanwege een oogziekte en ik kwam de laatste tijd niet verder als het dorp. Mijn vrouw ging nu overal heen, dat wilde ik ook wel! Coördinator Tekla Zwinkels koppelde mij aan een vast maatje, een man van 72. We hebben van begin af aan een goede klik en zijn deze zomer al 11x op pad geweest.’

Gepubliceerd op de website van ZonMw, oktober 2020