Gedragsverandering met behulp van e-health: kan dat?

Voor marketeers, communicatieprofessionals en managers in de non-profit die meer grip op hun doelgroep willen

Gedragsverandering met behulp van e-health: kan dat?

Je hebt ze in allerlei soorten en maten, e-health toepassingen. Denk aan leefstijlapps of apps die zich richten op een betere mentale weerbaarheid, smartwatches en interactieve websites. Ze zijn er voor iedereen, met of zonder ondersteuning van een professional. Maar wat weten we van de effectiviteit van deze applicaties? Dragen ze bij aan een betere gezondheid? Of helpen ze in preventie van ziekten? En hoe kunnen we de kwaliteit waarborgen?

Gert-Jan de Bruijn en Chamoetal Zeidler (Universiteit van Amsterdam) nemen deel aan het samenwerkingsverband Supreme Nudge. Zij houden zich bezig met de vraag hoe je een app kunt ontwikkelen die gezond gedrag stimuleert. Petra van Tiggelen (GGD Amsterdam) gaat in op de kwaliteit en effectiviteit van bestaande apps. Welke criteria hanteren zij om e-health applicaties toe te laten tot de GGD AppStore?

Winkelaanpassingen gecombineerd met beweegapp

Het samenwerkingsverband Supreme Nudge onderzoekt of winkelaanpassingen zoals prijsverlagingen en prominente plaatsing van gezonde producten leiden tot gezonder koopgedrag. Communicatiewetenschappers Gert-Jan de Bruijn en Chamoetal Zeidler van de Universiteit van Amsterdam combineren dit onderzoek met het ontwikkelen van een app op de telefoon die mensen moet stimuleren om meer te bewegen. ‘De kracht van e-health is gezondheidsinformatie toegankelijker maken. Je krijgt 24 uur per dag, 7 dagen per week gepersonaliseerde informatie en tips. Wachtlijsten zijn er niet, een app is voor iedereen beschikbaar.’

Onderzoekers Chamoetal Zeidler (links) en Gert-Jan de Bruijn (rechts) van Universiteit Amsterdam | team Supreme Nudge

‘Een zorgverlener wordt middels e-health eigenlijk vervangen door nullen en enen.’ Gert-Jan de Bruijn, Supreme Nudge

Wanneer zijn e-health toepassingen effectief?

‘Een toepassing is effectief als het doet wat het moet doen.’ Daar zijn Gert-Jan en Chamoetal het over eens. ‘Wij onderzoeken of aanpassingen in de supermarkt en gebruik van de app leiden tot gezonder gedrag. We weten op basis van epidemiologie dat gezond gedrag het risico op hart- en vaatziekten verlaagt. De effecten op risicofactoren voor hart- en vaatziekten kunnen we meten, bijvoorbeeld met bloedonderzoek.

Binnen dit 5-jarig onderzoekstraject ontwikkelen we eerst de app. Deze gaan we testen in verschillende groepen onder bepaalde condities. We hebben nu een eerste versie die we zelf uitproberen. Daarna gaan we hem in een kleine en vervolgens in een grote groep testen. We delen deze groep op in vier condities. In twee condities maken deelnemers gebruik van de app en in de twee andere condities niet. Door deze condities met elkaar te vergelijken, kunnen we voor elk het effect in kaart brengen. We kijken daarbij niet alleen naar de effecten op korte maar ook op lange termijn (na 12 maanden). Want vaak vallen mensen snel terug in hun oude ongezonde gedrag.’

De app van Supreme Nudge monitort je beweeggedrag en geeft op basis daarvan tips en suggesties om meer te bewegen. ‘Als je bijvoorbeeld om 7 uur op staat dan kan hij een bericht sturen met ‘je doel vandaag is om 1000 stappen te zetten, begin alvast met een ochtendwandeling’. De app moet daarvoor wel informatie kunnen samenvoegen. Want je wilt geen wandeltip krijgen als je midden in een vergadering zit. Of als het buiten pijpenstelen regent. Dus de app moet bijvoorbeeld ook in je agenda kunnen kijken, de weersvoorspelling kunnen lezen en zien waar je bent. Hij moet patronen leren en daar op de juiste momenten op inspelen.’ aldus Gert-Jan de Bruijn en Chamoetal Zeidler. Supreme Nudge is een gezamenlijk project van ZonMw en de Nederlandse Hartstichting. Meer info: www.supremenudge.nl

Zorgconsumentenapps onder de loep

Ook de GGD houdt zich bezig met kwaliteit van e-health toepassingen. Petra van Tiggelen, programmamanager digitale zorginnovatie, ontwikkelde samen met collega’s de GGD AppStore. Hierin staan apps die volgens hun methodiek gezondheid en leefstijl monitoren en verbeteren of gebruikers informeert. ‘Iedereen kan tegenwoordig een gezondheidsapp ontwikkelen. Sommige makers beloven betere gezondheid en zelfs gedragsverandering. Maar wie let eigenlijk op de kwaliteit en effectiviteit van e-health toepassingen? Er is geen landelijk keurmerk voor deze zorgconsumentenapps. Hoe vind jij als burger nu de juiste gezondheidsapp? GGD’s hebben de taak én expertise om te zorgen voor transparante en toegankelijke gezondheidsinformatie.

‘We moeten ons realiseren dat e-health toepassingen ons allemaal aangaan. Meer en meer mensen gebruiken hun mobiele telefoon en de mogelijkheden daarvan.’ Petra van Tiggelen, GGD Amsterdam

Voorwaarden voor apps in de GGD AppStore

Iedereen kan een e-health toepassing aanmelden voor de GGD AppStore. De GGD AppStore kijkt wel eerst of deze binnen de inclusievoorwaarden past. ‘Dat wil zeggen dat het om een applicatie op smartphone, tablet of interactieve website gaat die gericht is op (het bevorderen) van de gezondheid van de gebruiker of helpt bij de zorg voor een ander. We richten ons op apps voor de burger.’, aldus Petra van Tiggelen.

 

Criteria waarop de GGD AppStore toetst

‘Als een app aan onze voorwaarden voldoet starten we met het beschrijven, onderzoeken en beoordelen. We toetsen op 4 hoofdcriteria. Grofweg gaat het om:

  • Gebruik: is de app gebruiksvriendelijk, wat is het bereik, wat vinden de gebruikers?
  • Betrouwbaarheid: wie zit er achter de app, zijn de informatie en gegevens correct, krijg je een persoonlijk advies?
  • Privacy & veiligheid: zijn de privacyvoorwaarden begrijpelijk en proportioneel, kun je contact opnemen, wordt informatie gedeeld (en zo ja, met wie, is dit echt nodig voor het gebruik van de app en is men daar eerlijk over?)
  • Onderbouwing: Is de inhoud van de app gebaseerd op recente, relevante en/of gevalideerde vakkennis of richtlijnen? Van welke bewezen gedragsveranderingstechnieken maakt de app gebruik?

In de GGD AppStore staat de testmethode uitgebreid beschreven en is van elke goed bevonden app een publieksvriendelijk rapport beschikbaar.’

Kwaliteit waarborgen na toetsing

Na toelating van een app tot de GGD AppStore monitort de GGD de kwaliteit. ‘Iedere onderzochte app heeft een eigenaar die de nieuwe releases in de gaten moet houden. We hertoetsen binnen een jaar. Het kan daardoor gebeuren dat een app na goedkeuring toch zijn plekje in de GGD AppStore verliest.’

Petra van Tiggelen, programmamanager digitale zorginnovatie GGD Amsterdam

‘Zo’n 65% van de aangemelde gezondheidsapps bij de GGD AppStore voldoen niet aan de criteria. Onze missie is om samen met andere partners de kwaliteit van gezondheidsapps te verbeteren.’ Petra van Tiggelen, GGD Amsterdam

De GGD wil onafhankelijk en deskundig advies geven aan burgers. ‘We geloven dat zorgconsumentenapps kunnen helpen bij het monitoren en verbeteren van gezondheid en levensstijl. Maar gerandomiseerd onderzoek met een controlegroep om aan te tonen dat een gezondheidsapp effectief is, is ingewikkeld en kostbaar. Zo’n traject duurt jaren en tegen die tijd is de app misschien alweer verdwenen of vervangen.’

Spanningsveld tussen snelle innovatie en langdurig onderzoek

Technologische vernieuwing in deze markt gaat razendsnel. Toch is het team van Supreme Nudge een 5-jarig onderzoek gestart. Lopen zij niet achter de feiten aan? Gert-Jan de Bruijn ligt toe: ‘Wij onderzoeken onder andere in hoeverre kennis en feedback leiden tot gedragsverandering. Hier zijn veel theorieën over, maar die worden nauwelijks optimaal geïmplementeerd. Onze app moet straks met vele verschillende databases gaan communiceren om tot gepersonaliseerd advies te komen. Dat is al een technologische uitdaging op zich. Samen met de expertise van de VU (afdeling kunstmatige intelligentie) proberen we de techniek te laten bepalen wanneer en welke gezondheidsinformatie de gebruiker moet krijgen om gedrag optimaal te veranderen. Volgens ons is dat nog niet eerder op zo’n geïntegreerde manier gedaan, we verwachten er veel van. Zowel voor de gezondheid van Nederlanders als dat het wellicht tot nieuwe inzichten over bestaande theorieën van gedragsverandering leidt.’

‘Daar zijn wij heel erg benieuwd naar, want dat kan consequenties hebben voor de apps in onze store.’, aldus Petra van Tiggelen.

 

Geschreven voor ZonMw, gepubliceerd op hun website januari 2019