‘Dankzij samenwerking voel ik me meer in mijn kracht gezet’

‘Door Alert4you signaleren pedagogisch medewerkers niet alleen vroegtijdig ontwikkelingsproblemen bij kinderen, maar ze professionaliseren zich ook op 4 kerncompetenties.’ Annemiek Veen, senior onderzoeker bij het Kohnstamm instituut, onderzocht de effecten van een structureel samenwerkingsverband tussen jeugdhulp en de kinderopvang.

Alert4you is een samenwerkingsproject waarbij experts vanuit jeugdhulp zorgen voor kennisoverdracht naar en coaching op de werkplek van pedagogisch medewerkers (pm’ers). Hierdoor kunnen zij ontwikkelingsproblemen bij kinderen vroegtijdig signaleren en deze kinderen en hun ouders adequaat begeleiden. Wat betekent dit voor de professionalisering van de pedagogisch medewerker? Onderzoeker Annemiek van Veen onderzocht het en pedagogisch specialist Linda de Bont deelt haar ervaring.

Nieuwe inzichten

Linda de Bont werkt als pedagogisch specialist bij Ska kinderopvang in Amersfoort. ‘Ik zie de kinderopvang als een mini-maatschappij waarbij iedereen zichzelf mag zijn. Het ene kind heeft een korte spanningsboog, een ander is heel expressief. Ik vind het belangrijk dat ze allemaal lekker in hun vel zitten en de ruimte krijgen zich te ontwikkelen. Soms valt gedrag van een kind op, maar kunnen mijn collega’s en ik het niet plaatsen. We denken in bepaalde patronen of zitten er teveel ‘middenin’ omdat we dagelijks met de kindjes omgaan. Dan is het fijn dat we via Alert4you iemand van buitenaf kunnen inschakelen die meekijkt.’

Linda: ‘Een specialist jeugdhulp ziet misschien andere dingen en kan tips geven hoe ik met bepaald gedrag van een kind om kan gaan. Vaak leidt dat tot nieuwe inzichten waar ik ook weer van leer.’

Professionalisering op 4 kerncompetenties

Annemiek werkt al sinds 1985 bij het Kohnstamm Instituut. Als senior onderzoeker deed ze, samen met haar collega Edith van Eck, onderzoek naar wat Alert4you betekent voor de professionalisering van pm’ers. ‘Uit onze bevindingen blijkt dat pm’ers dankzij de samenwerking met jeugdhulpexperts beter worden in hun werk. Die professionalisering vindt plaats op 4 kerncompetenties:

• Kennis van kinderlijke ontwikkeling
• Omgaan met opvallend gedrag
• Hulp vragen
• Omgaan met ouders van kinderen met opvallend gedrag’

Het vermijden van of eerder inschakelen van specialistische hulp voor kinderen is een belangrijk doel van het project, maar volgens Annemiek lastig aan te tonen. ‘Daarom laten we via de methodiek van verklarende evaluatie zien wat de werkzame factoren zijn. We zijn hiervoor in gesprek geweest met pm’ers, jeugdhulpspecialisten, beleidsmedewerkers en ouders. Het meest verrassend vind ik dat iedereen aangeeft resultaat te zien. De pm’ers merken verschil op de groep en in de omgang met ouders en ontwikkelen zich op de 4 kerncompetenties. Er vinden daarnaast allerlei neveneffecten plaats, zoals openheid en kennisuitwisseling in de teams.’

Olifantenpaadjes

Linda kende de jeugdhulpexpert waar ze aan gekoppeld werd al wel, maar het contact verliep altijd via een vast protocol. ‘Door de vele regels en richtlijnen haakte jeugdhulp pas aan als ik al een plan had gemaakt wat niet bleek te werken. Dankzij Alert4you hebben we nu structureel contact en is de weg vrijgemaakt voor olifantenpaadjes (red. olifantenpaadjes zijn vernoemd naar het verschijnsel dat olifanten altijd de kortste route nemen, ongeacht of ze daarbij obstakels tegenkomen of niet). Als ik denk dat een kind meer begeleiding nodig heeft, kan ik direct bellen en maken we samen een plan.’

Linda: ‘Door het directe contact kan ik mijn werk sneller en beter doen. Ik heb altijd dezelfde contactpersoon, we kennen elkaar en dat voelt vertrouwd. Dat draag ik ook uit naar ouders, die daardoor eerder specialistische hulp in durven schakelen.’

In Hoogeveen wordt deze vorm, waarbij de pm’er de jeugdhulpexpert benadert met een gerichte vraag over een kind of groep, gecombineerd met minimaal 2 keer per jaar een preventief groepsbezoek.  Annemiek: ‘Pm’ers leren observeren en de tips die ze krijgen zijn hebben niet alleen betrekking op het individuele kind maar verbeteren ook de groepsdynamiek.’

Cyclisch werken

‘Samen een plan maken, dingen uitproberen en kijken wat werkt draagt bij aan het zelfvertrouwen van pm’ers,’ ontdekte Annemiek. ‘Als ze een aantal keer samen met een jeugdhulpexpert cyclisch hebben gewerkt, geeft dit vertrouwen om zelf ook dingen uit te proberen. Wetende dat er iemand op de achtergrond is die mee kan kijken.’ Linda heeft dit ook ervaren. ‘Wat ik leer van de jeugdhulpexpert pas ik weer toe op andere kindjes met vergelijkbaar gedrag. Ik heb bijvoorbeeld gemerkt dat ik soms iets te voorzichtig, te empathisch ben in mijn aanpak. Resoluter zijn, het geven van structuur en een kindje mee laten bewegen in de groep werkt soms veel beter. Klinkt logisch, maar soms denk je daar niet aan.’

Annemiek: ‘Het samenbrengen van verschillende expertises is niet ingewikkeld, maar leidt juist tot erkenning van elkaars expertise. Daardoor krijgen pm’ers meer grip op hun werk.’

Serieus genomen worden

‘Dankzij de samenwerking en kennisuitwisseling met een jeugdhulpexpert voel ik me meer in mijn kracht gezet. Ze geeft me handvatten om met het gedrag van kinderen om te gaan en ik krijg bevestiging dat ik het goed doe,’ vertelt Linda. ‘Ik voel me serieus genomen.’ Annemiek sluit daarbij aan: ‘Het mooie aan deze aanpak is dat pm’ers niet in hun eentje met problemen hoeven te worstelen. Ze leren vanuit een andere invalshoek naar een kind kijken: niet “het kind is lastig”, maar “hoe ga ik dit aanpakken”.. Dankzij de samenwerking creëren ze ook openheid tussen collega’s.’

Van kinderopvang naar basisonderwijs

Hoe worden de resultaten van Alert4you geborgd bij de overstap van kinderopvang naar basisschool? ‘In Amersfoort werken we met een doorgaande lijn,’ legt Linda uit. ‘Op het overdrachtsformulier staan de ontwikkelgebieden vermeld en is ruimte om bijzonderheden mee te geven, , bijvoorbeeld tips om de boosheid van een kind te kunnen reguleren. Wen warme overdracht is er alleen voor kinderen met een VE-indicatie.’ Annemiek ziet ook het belang van Alert4you in het basisonderwijs. ‘Alert4you draagt bij aan eerder signaleren en hulp bieden. Ook het basisonderwijs kan op vergelijkbare wijze jeugdhulpexperts inzetten ten behoeve van professionalisering van leerkrachten, zodat zij beter om kunnen gaan met leerlingen met een ondersteuningsbehoefte en hun ouders.’

Toekomst

Dat Alert4you bijdraagt aan de professionalisering van pm’ers hebben Annemiek en haar collega’s met dit onderzoek aangetoond. ‘De volgende stap is in kaart brengen wat het effect is op de ‘loopbanen’ van kinderen. Bijvoorbeeld in termen van minder verwijzingen naar gespecialiseerde jeugdhulpvoorzieningen. Dat is belangrijk, want gemeenten willen graag zien wat het oplevert om de aanpak te blijven faciliteren. Het is alleen heel moeilijk om precies in beeld te brengen wat er was gebeurd als een kind bepaalde hulp niet had gekregen,’ legt Annemiek uit. ‘We kunnen wel aannemelijk maken dat we met deze aanpak erger voorkomen.’ Ook Linda wil graag dat de overheid Alert4you omzet in landelijk beleid. ‘De onderlinge verschillen in de kinderopvang zijn groot. Het heeft meerwaarde als de overheid Alert4you landelijk faciliteert.’

Linda: ‘De samenwerkingsverbanden via Alert4you zijn onmisbaar. Voor ons als professionals, voor de kinderen, de ouders. We voorkomen erger op de lange termijn én besparen daarmee geld.’

Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van SZW en gefinancierd binnen het ZonMw programma Kwaliteit Kinderopvang, thema ‘Effectieve interventies gericht op de professionalisering van medewerkers in de kinderopvang’.

Gepubliceerd op de website van ZonMw, maart 2021